نارسیسم ها چه کسانی هستند؟ (علائم و انواع زنان و مردان نارسیست)
چند وقتی بود با یه آقایی توی دانشگاه آشنا شده بودم که قصد ازدواج با هم رو داشتیم ولی تصمیم گرفتیم چند مدتی رو با هم رفت وآمد کنیم و ببینم که آیا شرایط همدیگه رو میپذیریم یا نه. تازه یک ماه بود با ایشون آشنا شده بودم که احساس کردم خیلی حس خودبرتر بینی دارن و همش انتظار دارن من خواسته‌هاشونو برآورده کنم و برای هر کار کوچیکی مدام ایشون رو تحسین کنم، توی همه شرایط حق رو به خودشون میدادن و من انگار اصلا وجود نداشتم هیچ توجهی به نظرات من نمیکردن.
حس بردگی بهم دست داد، انگار که من نه یک انسان که نقش یک ابزار رو برای ایشون داشتم، با این اوصاف بنا به دلایلی چون موفق بودن این آدم در تحصیل و شغلشون، من به ایشون زمان دادم تا بیشتر بشناسمشون ولی هر چی زمان میگذشت بیشتر احساس سرخوردگی و حقارت میکردم، به همین دلیل به کلینیک بوجیکا مراجعه کردم و با اطلاعاتی که به روانشناسم دادم ایشون تشخیص دادن که نامزدم از اختلال شخصیت نارسیسم رنج میبره و …..
افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته یا نارسیسم معتقدن که در مقایسه با دیگران برتر و منحصر به فرد هستن و به عبارتی به گونه‌ای اغراق‌آمیز خودشون رو مهم و شخصیت بزرگی میدونن. از جمله نشانه‌هایی که نشون میده ممکنه شما با یک فرد مبتلا به narcissistic personality disorder یا NPD قرار ملاقات داشته باشین، اینه که اغلب اونها دوستان بسیار کمی دارن یا هیچ دوستی ندارن و نیز احساس همدلی با کسی ندارن.
منظور از نارسیسم چیست؟
ممکنه شما فردی که توی رسانه‌های اجتماعی بیش از حد از عکس‌های سلفی خودش به اشتراک میگذاره یا توی اولین قرار ملاقات دائماً در مورد خودش صحبت میکنه رو به عنوان یک خودشیفته خطاب کنین. اما یک نارسیست یا خودشیفته واقعی کسیه که از اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) رنج میبره. افرادی که NPD دارند معتقدن که در مقایسه با دیگران برتر و منحصر به فرد هستن و انتظار دارن که به عنوان چنین افراد مهمی شناخته بشن و خیلی هم خاص و محترمانه باهاشون رفتار بشه.
نارسیسم در واقع حالتیه که در اون اغلب فرد خودشیفته قادر به تشخیص نظرات و نیازهای دیگران نیست و مشکلات دیگران را نادیده میگیره. طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی معیارهای لازم برای اینکه ثابت بشه شخصی از مشکل نارسیسم رنج میبره رو فهرست کرده، اما مشخص میکنه که یک شخص فقط باید پنج مورد از این ویژگی‌ها رو داشته باشه تا از نظر بالینی به عنوان یک خودشیفته شناخته بشه.
- احساس خود مهم پنداری شدید
- سپری کردن اکثر اوقات خود در خیالاتی چون کسب موفقیت نامحدود، قدرت، درخشش، زیبایی یا عشق ایده‌آل
- داشتن این باور که آنها افرادی خاص و منحصر به فرد هستن و فقط میتونن توسط سایر افراد یا موسسات خاص که از موقعیت‌های بالا برخوردار هستن ارتباط داشته باشن و یا از سوی اونا درک بشن.
- داشتن حس نیاز به تحسین بیش از حد
- برخوداری از احساس حقانیت
- رفتار استثمارگرانه بین فردی
- عدم همدلی
- حسادت به دیگران یا اعتقاد به اینکه دیگران نسبت به آنها حسادت میکنن
- نشان دادن رفتارها یا نگرش‌های متکبرانه
در کل نارسیسم رو میشه اینطوری خلاصه کرد که افرادی که از اختلال خودشیفتگی رنج میبرن در حدی خودخواهن که حاضرن بقیه آدمای توی زندگیشون رو از دست بدن و همچنین این افراد در درک احساسات دیگران ناتوان هستن.
مثل اکثر اختلالات سلامت روان یا شخصیت، NPD یا اختلال نارسیسم هم درجات مختلفی از نظر شدت بیماری داره. به عنوان یک ویژگی شخصیتی، خودشیفتگی میتونه آشکار، پنهان، آنتاگونیست، جمعی یا بدخیم باشه. وقتی به خودشیفتگی به عنوان یک ویژگی از نظر تأثیر او بر زندگی روزمره و توانایی ایجاد روابط نگاه میکنیم، دو نوع نارسیسم وجود داره:
- تطبیقی (مفید)
- ناسازگار (غیر مفید)
برخی از تحقیقات نشون میدن که اگه ما بیاییم خودشیفتگی رو در یه طیفی از صفات خودشیفتگی از کمتر تا شدیدتر ببینیم میتونه معیار دقیق‌تری برای طبقه‌بندی نارسیسم باشه.
انواع نارسیسم
برخی از تحقیقات یه مرزی رو بین دو نوع خودشیفتگی ترسیم میکنن: خودشیفتگی تطبیقی و ناسازگار. این به نشون دادن تفاوت بین جنبه‌های مولد و غیرمولد نارسیسم کمک میکنه. خودشیفتگی تطبیقی در واقع به جنبه‌هایی از خودشیفتگی اشاره داره که میتونه مفید باشه، مثل اعتماد به‌نفس بالا، اتکا به خود، و توانایی برای تجلیل از خود.
خودشیفتگی ناسازگار با ویژگی‌هایی مرتبطه که به شما کمک نمیکنه و میتونه بر نحوه ارتباط شما با خودتون و دیگران تأثیر منفی بگذاره. مثلا، استحقاق، پرخاشگری و تمایل به سوء استفاده از دیگران. این میتونه با علائم اختلال شخصیت خودشیفته همراه باشه.
وقتی اکثر مردم در مورد خودشیفتگی صحبت میکنن، معمولاً به انواع خودشیفتگی‌هایی که در گروه خودشیفتگی ناسازگار قرار میگیره اشاره میکنن. محققان و کارشناسان معمولاً در مورد پنج نوع نارسیسم تحقیقات انجام میدن:
- خودشیفتگی آشکار
- خودشیفتگی پنهان
- خودشیفتگی آنتاگونیست
- خودشیفتگی جمعی
- خودشیفتگی بدخیم
خودشیفتگی آشکار
کسی که خودشیفتگی آشکار داره ممکنه خصوصیات زیر رو به داشته باشه:
- برونگرا
- مغرور
- داشتن تصویری اغراق آمیز از خود
- نیاز مداوم به تحسین شدن
- استثمارگر
- رقابتی
- فاقد همدلی
برخی تحقیقات خودشیفتگی آشکار رو با پنج ویژگی شخصیتی بزرگ یعنی برون‌گرایی و گشودگی مرتبط میدونن. همچنین نشون میدهد که افراد مبتلا به خودشیفتگی آشکار بیشتر احساس خوبی نسبت به خودشون دارند و کمتر احتمال داره که احساسات ناراحت کننده‌ای مثل غم و اندوه، نگرانی یا تنهایی رو تجربه کنن.
خودشیفتگی پنهان
نارسیسم پنهان که به عنوان خودشیفتگی آسیب پذیر هم شناخته میشه، در تقابل با خودشیفتگی آشکار هست. در حالی که بسیاری از مردم خودشیفتگی را یک خصلت پر سر و صدا میدونن، افراد مبتلا به خودشیفتگی پنهان با این الگو مطابقت ندارن. درعوض، برخی از ویژگی‌های مشترک افراد مبتلا به خودشیفتگی پنهان عبارتند از:
- عزت نفس پایین
- احتمال بیشتر برای تجربه اضطراب، افسردگی و شرمندگی
- درونگرایی
- ناامنی یا اعتماد به نفس پایین
- دفاعی بودن
- اجتناب
- تمایل به احساس یا بازی کردن نقش قربانی
در حالی که فردی با خودشیفتگی پنهان همچنان بسیار متمرکز بر خودشه و به عبارتی خودمحوره و این احتمالاً با ترس عمیق یا احساس کافی نبودن در تضاده. از منابع معتبر نقله که خودشیفتگی پنهان بیشترین ارتباط رو با تمایل به تجربه احساسات ناخوشایند و ناسازگاری داره همچنین فردی که خودشیفتگی پنهان داره احتمالاً برای پذیرش انتقاد هم مشکل خواهد داشت.
تحقیقات نشون میدن که مقوله‌های نارسیسم پنهان و آشکار همیشه متقابل هم نیستند. به عبارت دیگر، فردی با خودشیفتگی آشکار ممکنه دوره‌ای را پشت سر بگذاره که مثلاً نشانه‌های بیشتری از خودشیفتگی پنهان را نشان میده.
خودشیفتگی آنتاگونیستی
طبق برخی تحقیقات، خودشیفتگی آنتاگونیستیک زیرشاخه‌ای از خودشیفتگی آشکار هست. با این جنبه از خودشیفتگی، تمرکز بر رقابت و حریف طلبی است. برخی از ویژگی‌های خودشیفتگی آنتاگونیست عبارتند از:
- تکبر
- تمایل به سوء استفاده از دیگران
- تمایل به رقابت با دیگران
- عدم توافق یا تمایل به مشاجره
طبق تحقیقات انجام شده در مورد جنبه‌های این نوع نارسیسم و بخشش، نشون داده شده که افراد مبتلا به خودشیفتگی آنتاگونیست نسبت به افراد مبتلا به انواع دیگر خودشیفتگی کمتر احتمال داره دیگران را ببخشن و نیز سطح اعتماد کمتری رو نسبت به دیگران در مقایسه با سایر انواع خودشیفتگی‌ها دارن.
خودشیفتگی جمعی
خودشیفتگی جمعی نوع دیگری از نارسیسم آشکار هست و معمولاً در طرف مقابل خودشیفتگی آنتاگونیست قرار میگیره. کسی که خودشیفتگی جمعی داره به انصاف ارزش میده و احتمالاً خودش را نوع دوست میبینه.
افراد مبتلا به خودشیفتگی جمعی ممکنه:
- به راحتی عصبانی بشن
- خودشون را همدل و سخاوتمند توصیف کنن در حالیکه نیستن
- به چیزهایی که ناعادلانه میدونن به شدت واکنش نشون بدن
پس چه چیزی نارسیسم جمعی را با نگرانی واقعی برای رفاه دیگران متفاوت میکنه؟ تفاوت اصلی اینه که برای افرادی که دارای خودشیفتگی جمعی هستن، قدرت اجتماعی و خود اهمیتی نقش اصلی رو ایفا میکنه. مثلا، کسی که خودشیفتگی جمعی داره ممکنه باعث بشه که به این که قوانین اخلاقی قوی داره یا به دیگران اهمیت میده اعتقاد و باور داشته باشه، ولی متوجه نشه که رفتارش با دیگران با اعتقاداتی که داره مغایره و مطابقتی نداره.
خودشیفتگی بدخیم
همونطوری که گفتیم خودشیفتگی میتونه در سطوح مختلف از شدت وجود داشته باشد، و نارسیسم بدخیم شکل شدیدتر آنهاست و میتونه مشکلات بیشتری را برای فردی که با آن زندگی میکنه ایجاد کنه. خودشیفتگی بدخیم ارتباط نزدیکتری با خودشیفتگی آشکار دارد تا خودشیفتگی پنهان.
فرد مبتلا به خودشیفتگی بدخیم ممکنه خیلی از ویژگی‌های مشترک خودشیفتگی مثل نیاز شدید به ستایش و برتری گرفتن از دیگران را داشته باشه. اما علاوه بر این، خودشیفتگی بدخیم میتونه به صورت زیر هم ظاهر بشه:
- داشتن حس انتقام جویی
- سادیسم یا لذت بردن از درد دیگران
- پرخاشگری هنگام تعامل با افراد دیگر
- پارانویا یا تشدید نگرانی در مورد تهدیدات احتمالی
فرد مبتلا به خودشیفتگی بدخیم ممکنه بعضی از ویژگی‌های اختلال شخصیت ضد اجتماعی را هم به اشتراک بگذاره و این بدین معناست که فردی که دارای نارسیسم بدخیمه ممکنه بیشتر دچار مشکلات قانونی یا اختلال مصرف مواد بشه.
تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته
هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای تایید این اختلال روانی وجود نداره. خیلی از متخصصان از پرسشنامه شخصیت خودشیفته که شامل فهرستی از 40 سوال که مواردی مثل میزان توجه و قدرت مورد نیاز یک فرد را اندازه‌گیری میکنه برای تشخیص نارسیسم استفاده میکنن.
در واقع اختلالات شخصیت الگوهای دیرینه، ریشه‌دار و ناکارآمد تفکر، رفتار و ارتباط با افراد دیگر هستن. این علائم میتونن از سن 8 سالگی یعنی وقتی که کودکان از واکنش مردم به آنها آگاه میشن ظاهر بشن. افراد مبتلا به اختلال نارسیسم تمایلی به درک این موضوع ندارن که خودشون ممکنه مشکل سلامت روانی داشته باشن و به همین دلیل ممکنه کمتر به دنبال ارزیابی یا درمان باشن.
علل و عوامل خطر اختلال شخصیت خودشیفته
علت دقیق اختلال شخصیت خودشیفته مشخص نیست. مثل خیلی از اختلالات روانی و شخصیتی، احتمالاً به دلیل ترکیب پیچیده‌ای از عوامل از جمله ژن‌ها، محیط، از جمله روابط والدین و فرزند و نوروبیولوژی (ارتباط بین رفتار شما و سیستم عصبی شما) باشه.
مطالعه اخیر نشون میده افرادی که خانواده‌شون مدام در حال تمجید و تحسین بچه‌هاشون هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به نارسیسم هستن. البته عکس این قضیه هم صادقه، یعنی بچه‌هایی که مورد اذیت و آزار قرار میگیرن و کسی تحویلشون نمیگیره هم ممکنه به این جهت که احساس میکنن باید مراقب خودشون باشن چون هیچ کس دیگری مواظبشون نیست و نخواهد بود هم به این اختلال دچار بشن.
اختلال نارسیسم در مردان بیشتر از زنان شایع هست. این مشکل شخصیتی معمولاً در نوجوانان یا بزرگسالان جوان ظاهر میشه. به خاطر داشته باشید که کودکان – و در واقع هر کسی – میتونه به گونه‌ای رفتار کنه که گاهی اوقات خودشیفته به نظر برسه و این معمولاً به این معنی نیست که اونها NPD دارن یا بعداً قراره این اختلال رو بروز بدن.
درمان اختلال شخصیت خودشیفته
هیچ روش قطعی برای درمان نارسیسم وجود ندارد، اما درمان‌های روانشناسی میتونن کمک‌کننده باشن. هدف از این درمانها ایجاد عزت نفس ضعیف در فرد و داشتن انتظارات واقع بینانه‌تر از دیگران است. این درمان معمولاً مبتنی بر گفتار درمانیه. گاهی اوقات مردم به این روان درمانی هم میگن که به کمک یه روانکاو یا روانشناس انجام میگیره.
گفتار درمانی میتونه به فرد نارسیسم کمک کنه تا بهتر با افراد دیگه ارتباط برقرار کنه و احساسات و رفتارهای اونا رو درک کنه. گفتار درمانی میتونه به فرد مبتلا به NPD کمک کنه تا:
- روابط با افراد دیگه از جمله همکاران را بپذیره و حفظ کنه
- نقاط قوت و ضعف خودش رو بشناسه
- یاد بگیره که انتقاد یا شکست را بپذیره
- اهداف واقع بینانه‌تری ایجاد کنه
- اهداف و خواسته‌های غیرواقع‌بینانه را کنار بگذاره
داروهایی برای درمان این اختلال روانی وجود ندارن، اما افسردگی و اضطراب گاهی با خودشیفتگی همراه هستن و داروهای مفیدی برای بهبود افسردگی و اضطراب وجود داره. اگر خودشیفته از الکل یا مواد مخدر سوء استفاده میکنه، که توی افراد با اختلال نارسیسم رایج هم است، درمان اعتیاد هم مهمه.
در مورد کودکان هم، معمولا کارشناسان پیشنهاد میکنن که والدینی که بیش از حد فررزندان خودشون رو تحسین میکنن، این رفتار خودشون رو کاهش بدن، در حالی که آنهایی که به اندازه کافی توجه نمیکنن هم قدمی در جهت حمایت و تشویق کودکانشون بردارن تا از بروز نارسیسم در آینده پیشگیری کنن.
خودشیفته‌ها میتونن یاد بگیرن که چطور با دیگران به روش‌های مثبت‌تری ارتباط برقرار کنن، اما این بستگی به این دارد که چقدر برای بازخورد انتقادی جنبه داشته باشن و چقدر مایل به تغییر باشن.
با یک خودشیفته چگونه رفتار کنیم؟
اگر با یه فرد مبتلا به اختلال نارسیسم ارتباط دارین یا باهاش زندگی میکنین بهتره نکات زیر رو به یاد داشته باشین:
- سعی کنین بیشتر در مورد این اختلال مطالعه کنین، این میتونه به شما کمک کنه تا نقاط قوت و ضعف فرد خودشیفته را درک بکنین و یاد بگیرین که چطور آنها را بهتر مدیریت کنین. دونستن اینکه خودشیفته‌ها چه کسانی هستند ممکنه به شما این امکان رو بده که شرایط را همانطور که هست بپذیرین و انتظارات واقع بینانه داشته باشین.
- مرزهای مشخصی برای خودتون ایجاد کنین حتی اگه طرف مقابلتون ناراحت بشه.
- وقتی چیزی از یه فرد نارسیسم میخواین واضح و شفاف حرفتونو بزن.
- سعی کنین نظرات خودتون را با دقت و روش‌های مثبت بیان کنین چون میدونین که خودشیفته‌ها اصلا از انتقاد خوششون نمیاد.
- خونسردی خودتونو به ویژه در مواقع دعوا و مشاجره حفظ کنین.
- حتما یه گروه پشتیبانی متشکل از خانواده یا دوستانتو نداشته باشین تا در مواقع نیاز بتونین بهشون مراجعه کنین چون زندگی با یک خودشیفته میتونه منجر به احساس ناامنی، سردرگمی و شک به خود بشه.
- از مشاور یا روانشناس کمک بگیرین، یک مشاور میتونه راه‌هایی را به شما نشان بده تا به حل مشکلتون با فرد خودشیفته نزدیک بشید.
- انتظار ارتباطات عمیق و معنادار با فرد خوشیفته نداشته باشین چون خودشیفته‌ها همدلی بسیار کمی دارند.
من که با راهنمایی‌هایی که از روانشناسم در کلینیک بوجیکا دریافت کردم به این نتیجه رسیدم که بهتره از ازدواج با این فرد منصرف بشم ولی ایشون هم تصمیم گرفتن برای بهبود روحیات و شرایط خودشون با یه روانشناس در ارتباط باشن و امیدوارم اتفاقات مثبتی براشون رقم بخوره.
مطالب پیشنهادی:
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
رابطه یک طرفه با خودشیفته
دیدگاهتان را بنویسید