درمان خودشیفتگی | انواع + علائم + تست
بذارید مطلب درمان خودشیفتگی رو با یه خاطره براتون شروع کنم یادمه توی دوران دانشگاه با یه دختری آشنا شدم که به دلیل اخلاق خاصی که داشت کمتر کسی پیدا میشد که بتونه اونو به عنوان هم اتاقی به مدت فقط یه ترم که 4 ماه بود تحمل کنه. این دختر حس تکبر و غرور خاصی داشت و فکر میکرد از همه سرتره و هر چی میگه همه باید گوش کنن و به نوعی حس رئیس بودن داشت طوری شد که دیگه حتی سرپرست خوابگاهم از دستش عاصی شده بود. آقای روانشناس محترم بعد از صحبت با ایشون تشخیص داده بودن که این خانم از مشکل نارسیسیسم یا خودشیفتگی رنج میبرن درمان خودشیفتگی رو با ایشون شروع کردن.
اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) میتونه هر بخش از زندگی فرد را به طرق نامطلوب تحت تاثیر قرار بده. معمولا افرادی که از این اختلال رنج میبرن روابط مشکل‌ساز و بی‌ثباتی دارن، برای پیدا کردن شغل‌های رضایت‌بخش یا پایدار تلاش میکنن و به دلیل توهمات بزرگ و رویکرد غیرواقعی خودشون به زندگی، آشفتگی درونی قابل توجهی را تجربه میکنن.
اما درمان خودشیفتگی در افراد مبتلا به این اختلال میتونه با کمک توانمند روانشناسان یا روانکاوان صورت بگیره. روانشناسها با راهنمایی بیماران میتونن به اونها کمک کنن تا پی به چگونگی و چرایی رفتار و طرز فکر خودشون ببرن و به این طریق به اونها کمک میکنن تا بر این خصوصیت و علائم منفی و به عبارتی ناتوان‌کننده غلبه کنن.
نمونه هایی از رفتار و ویژگی‌های یک فرد خودشیفته
بیایید قبل از پرداختن به بحث درمان خودشیفتگی نمونه‌هایی از رفتارهای این افراد را بشناسیم. در تصور عامه، یک خودشیفته یک خودخواه خود محوره که دائماً به دنبال تحسینه. انواع اختلال NPD از طیف خفیف تا شدید متغیره و هر کدوم میتونن شرایط متفاوتی داشته باشن. برخی از نمونه‌های تداوم صفات خودشیفتگی عبارتند از:
استحقاق: شخصی که احساس حق طلبی داره ممکنه حقوق دیگران را پایمال کنه تا به اونچه که فکر میکنه حقشه دست پیدا کنه. این میتونه به روش‌های ظریف، مثل تقلب معمول در آزمون‌ها، یا به روش های خطرناک، مثل دزدی، ظاهر بشه.
توجه طلبی: فرد مبتلا به NPD مشتاق توجه و تحسینه. برای به دست آوردن توجه، ممکنه یک کمال‌گرا بشه و یا توی شغلش تبدیل به یه فرد برتر بشه. این افراد ممکنه موقعیتی از قدرت رو اشغال کنن که توجه زیادی را به خودش جلب کنه. یا ممکنه رفتارهای توجه جویانه‌ای اتخاذ کنن، مثل عصبانی شدن یا گوشه‌گیری کردن در زمانهایی که به خواسته خودشون نمیرسن.
خود درگیر شدن: خوددرگیری لزوماً به معنای خودخواهی نیست. یک فرد مبتلا به NPD ممکنه زمانی که نیازهاش برآورده میشه و تحسینی دریافت میکنه کاملاً بخشنده و دلسوز به نظر برسه. درگیر شدن با خود هم میتونه به صورت مشغول شدن شدید به نیازهای خود به بهای از دست دادن سایر افراد ظاهر بشه. مثلا یک مادر خودشیفته ممکنه تمام وقت خودش رو صرف جلب توجه افرادی بکنه که بهشون احترام میگذاره و در عین حال از فرزندش غافل بشه.
جویای تایید: یک فرد مبتلا به NPD ممکنه به طور مداوم سعی کنه از شخصی که از نظر اون قدرتمندتر یا مهمتره، مثل یک رئیس یا سیاستمدار، توجه دریافت کنه. این افراد ممکنه این کار را در حالی انجام بدن که نیازها و حقوق افرادی که اونا رو کم اهمیت‌تر میدونن، مثل فرزندان یا همکاران خودشون نادیده میگیرن.
آیا یک خودشیفته می تواند تغییر کند؟
درمان اختلالات شخصیتی سخته، درمان خودشیفتگی هم از این نظر سخته که افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته بعیده که به دنبال درمان باشن چون اصلا قبول نمیکنن که این مشکل رو دارن و در مقابل اظهارات دیگران در مورد خودشون هم گارد میگیرن. حتی زمانی که به دنبال درمان هستن، ممکنه در مرحله شناخت ویژگی‌های خودشیفتگی خودشون، تلاش کنن از درمان به عنوان راهی برای جلب تحسین استفاده کنن یا دیگران را به خاطر مشکلاتشون سرزنش کنن. این افراد حتی ممکنه درمانگران خودشون رو هم فریب بدن. بنابراین مهمه که یک درمانگر متخصص در حوزه NPD در درمان اختلالات شخصیت مهارت بالایی داشته باشه.
وقتی که یک فرد مبتلا به NPD برخلاف میل خودش پا به پروسه درمان میگذاره، بعیده که درمان روش موثری براش واقع بشه. با این حال، اگه یه درمانگر بتونه به فرد کمک کنه تا بفهمه که NPD چطور داره کیفیت زندگی، روابط یا فرصت‌های موفقیتش رو تضعیف میکنه، ممکنه انگیزه تغییر در اون ایجاد بشه.
تحقیقات در مورد گزینه‌های درمانی برای NPD متنوعه. هیچ دستورالعمل بالینی پشتیبانی شده تجربی برای درمان خودشیفتگی وجود نداره و هیچ دارویی به طور خاص برای خودشیفتگی توسط FDA تأیید نشده. هیچ درمانی هم به عنوان “استاندارد طلایی” در بهبود حالات افراد مبتلا به خودشیفتگی وجود نداره و درمان تنهت بر علائم خاصی از این اختلال تمرکز داره و ممکنه با تغییر اون علائم و پیشبرد اهداف درمانی فرد تا حدودی بهبود پیدا کنه.
در نهایت اینکه افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته میتونن تغییر کنن و تغییر هم میکنن، اما تنها زمانی که تمایل زیادی برای تلاش به تغییر در خودشون نشون بدن. خودشیفتگی شدیدتر، به ویژه خودشیفتگی که همراه با شخصیت ضداجتماعی بروز کنه معمولا در برابر درمان مقاوم‌تره.
روش‌های درمان خودشیفتگی
اغلب افراد بدون علائم ابتلا به NPD به دلیل بحران‌های حاد ناشی از شکست‌ها یا ضررهای شغلی یا شخصی، درخواست‌ها یا اولتیماتوم‌های خانواده، کارفرما یا دادگاه، یا در مواردی که احساس نارضایتی یا بی‌معنی بودن توی زندگی خودشون زیاده شده باشه به دنبال درمان خودشیفتگی میرن. علاوه بر این، وقوع همزمان سایر شرایط روانی غیرقابل کنترل، مثل مصرف مواد یا اختلال خلقی هم میتونه انگیزه درمان خودشیفتگی رو توی این افراد بالا ببره.
درمان خودشیفتگی مؤثر شامل کمک به فرد مبتلا به NPD هست تا بفهمه چطور احساساتش رفتارش رو هدایت میکنه، بعد یک درمانگر میتونه با یک بیمار برای تعیین اهداف برای تغییرات رفتاری کار بکنه. میشه گفت اهداف اصلی روان‌درمانی در درمان خودشیفتگی عبارتند از اینکه:
- به فرد کمک کنه تا خودش و دیگران را به شیوه‌های واقعی‌تر و دقیق‌تر ببینه، نه کاملاً خوب یا کاملاً بد.
- شناسایی و تمرین الگوهای رفتاری مفیدتر.
- توسعه مهارت‌های بین فردی.
- یاد گرفتن نیازها و احساسات دیگران.
روش‌های مختلفی برای درمان خودشیفتگی در دسترس هستن که برخی به طور خاص برای NPD طراحی شدن و بعضیای دیگه میتونن برای برخی از بیماران خودشیفته مفید باشن اما برای برخی دیگر مفید نباشن. ازجمله رویکردهای درمانی که ممکنه در درمان خودشیفتگی کمک کننده باشن عبارتند از:
رویکردهای روان پویایی
روان درمانی پویشی که از رابطه بین درمانگر و مراجعه‌کننده به عنوان راهی برای تغییر سایر روابط بیمار استفاده میکنه، ممکنه در درمان این اختلال مفید باشه. این رویکرد درمانی همچنین میتونه از مراجع برای درک بهتر علل ریشه‌ای احساسات و رفتارهایش حمایت کنه.
روان‌درمانی پویشی مدت‌هاست که درمان اصلی اختلالات شخصیت از جمله درمان خودشیفتگی در نظر گرفته شده. این روش بر پردازش الگوها و محتوا در روابط بین فردی و خود کارکردی متمرکزه. اجتناب از احساسات و تجربیات مربوط به گذشته و حال نیز توی این روش درمانی مورد توجه قرار میگیره. رویکرد روان پویشی از کاوش در رابطه درمانی و همچنین خیال‌پردازی‌ها، رویاها و آرزوها برای ارتقاء تغییر در شیوه تفکر و ارتباط بیمار استفاده میکنه.
روان درمانی انتقال محور برای NPD یا TFP-N
در این تکنیک با تمرکز اکتشافی بر حالات و رفتار درونی بیماران، از شفاف سازی، مقابله و تفسیر به عنوان تکنیک‌های اصلی برای درمان خودشیفتگی استفاده میشه. در این متد تمرکز بر تعامل بین درمانگر و بیماره و هر دو انتقال و انتقال متقابل مورد توجه قرار میگیرن و در فرآیند درمانی ادغام میشن. به عبارت دیگه در این روش درمان خودشیفتگی، شما احساسات و افکاری را که در جلسات مطرح میشن رو به درمانگر خودتون منتقل می‌کنین، بعدا این احساسات میتونه به شما در رمزگشایی احساستتون و کشف واکنش‌های مفیدتر کمک کنه.
درمان مبتنی بر ذهنیت
هدف درمان مبتنی بر ذهنیت یا MBT، بهبود توانایی بازتابی بیمار، یعنی درک حالات ذهنی خود و دیگران، از جمله افکار، نگرش‌ها، احساسات و نیات هست. مطالعات نشون دادن که چنین ظرفیت تأملی یا ذهنی میتونه عملکرد بیمارگونه شخصیت، به ویژه حالات ذهنی سفت و سخت و انعطاف‌ناپذیر رو بهبود ببخشه و افراد بیمار رو از افکار و تجربیات واقعی خودشون جدا کنه.
این روش با هدف درگیرکردن کنجکاوی و انعطاف‌پذیری بیمار در توضیح و درک خود و دیگران، به‌ویژه در موقعیت‌های بین فردی که به‌عنوان شرایط استرس‌زا یا چالش‌برانگیز تجربه میشن، انجام میگیره. این روش درمان خودشیفتگی با استفاده از یک رویکرد درمانی حمایتی، اعتباربخشی، اکتشافی میتونه عزت نفس، واکنش‌پذیری و ارتباط بین فردی رو توی بیماران بهتر کنه.
MBT فقط به شما کمک نمیکنه تا احساسات خودتون را درک کنین و در مورد آنها تأمل کنین. بلکه دری را برای درک عمیق‌تری از احساس دیگران باز میکنه، که میتونه به فرد کمک کنه تا یاد بگیره که با فکر، سازنده‌تر و با همدلی بیشتر پاسخ بده.
گشتالت درمانی
این روش درمانی تا حد زیادی بر تجربیات فعلی متمرکزه و درمانگران در این روش درمانی اغلب از تکنیک‌های خاصی استفاده میکنن، از جمله:
- نقش بازی کردن
- تکنیک “صندلی داغ” یا هدایت بیمار در جهتی که موقعیت‌های چالش‌برانگیز رو مجددا تجربه کنه.
- تکنیک “صندلی خالی” یا کاوش هدایت شده در جنبه‌های متضاد شخصیت
- سوال کردن
- حرکات مکرر یا اغراق‌آمیز
- تصویرسازی کنترل شده
این تمرین‌ها میتونن به کشف احساسات مدفون و کشف راه‌هایی که آنها بر واکنش‌ها و رفتار عاطفی و فیزیکی افراد تأثیر میگذارن کمک کنن. این افزایش آگاهی اولین قدم مهم به سوی یادگیری پذیرش احساسات و مسئولیت‌پذیری در قبال اعمال خود است.
درمان طرحواره محور
درمان مبتنی بر طرحواره برای NPD تکنیک‌های شناختی، رفتاری، تجربی و مبتنی بر انتقال را برای کار با حالت‌های طرحواره ترکیب میکنه. این روش درمان خودشیفتگی بر تغییر روابط صمیمانه بیمار، از جمله رابطه با درمانگر و همچنین سایر روابط مهم متمرکزه. در این روش درمان شما با حمایت درمانگر، میتونین با روش‌های زیر مقابله کنید و طرحواره‌های غیرمفید را درمان کنید:
- تجربه و ابراز احساسات
- بررسی طرحواره‌ها در زمینه روابط شخصی
- الگوهای فکری که باعث پریشانی میشن را به چالش بکشید و مجددا اونا رو قالب‌بندی کنید.
- پیدا کردن شواهد موافق و مخالف طرحواره‌های اولیه
- تمرین ارتباط و سایر مهارت‌هایی که باعث رشد مثبت میشن
درمان بین فردی فراشناختی
هدف این رویکرد درمانی پرداختن به دفاع از خودشیفتگی در یک سری مراحل است. این مراحل در دو فاز مجزا انجام میشن:
مرحله اول، تنظیم مرحله، شامل:
- کاوش در تجربیات و خاطرات گذشته با جزئیات
- یادگیری شناسایی احساسات و درک عواملی که آنها را تحریک میکنه
- بررسی طرحواره‌ها
- شناخت الگوهای رابطه مشکل‌ساز و غیر مفید
- شناخت و به چالش کشیدن تمایلات کمال‌گرایانه و سایر صفات مؤثر در پریشانی عاطفی
مرحله دوم، ترویج تغییر، شامل موارد زیر است:
- یادگیری تشخیص تفاوت بین واقعیت و خودپنداره درونی
- تشخیص افراد و موقعیت‌ها به‌عنوان پیچیده و ساده، نه کاملاً خوب یا بد
- تقویت مهارت‌های بین فردی، مانند صداقت و گوش دادن همدلانه
- گسترش آگاهی از نیازها و احساسات دیگران
روان درمانی حمایتی
برخی از درمانگران ممکنه درمان حمایتی را برای درمان خودشیفتگی توصیه کنن. این رویکرد به درمان میتونه به کاهش علائم و ناراحتی در افرادکمک کنه.
در این روش یک درمانگر
- مهارت‌های مدیریت احساسات ناخواسته آموزش میده
- برای علائم همزمان مانند اضطراب و افسردگی درمان ارائه میده
- به کشف و حل چالش‌ها در روابط بین فردی کمک میکنه
- تکنیک‌های CBT برای به چالش کشیدن و اصلاح افکار ناخوشایند رو آموزش میده
- به شناسایی مزایای کار در جهت تغییر کمک میکنه
رفتار درمانی دیالکتیکی
رفتار درمانی دیالکتیکی، DBT، که در اصل برای بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی یا BPD اختراع شده، اعتبارسنجی را به عنوان یک ابزار درمانی مهم برای ارتقای خودشناسی و پذیرش و تنظیم عواطف و احساسات و برخی ویژگی‌های اخلاقی استفاده میکنه و به طور بالقوه به کاهش احساس خجالت، انتقاد از خود و سرزنش خود کمک میکنه. در این روش درمان خودشیفتگی علائم توافق شده یا “رفتارهای هدف” به طور خاص از طریق یک کارت امتیازی هفتگی بررسی میشن که میتونه شواهد روشنی از پیشرفت تغییر در فرد رو ارائه بده.
توی این روش درمان فرد مبتلا میتونه تفکرات خودش رو بشناسه و قبول کنه که نیاز بیش از حد به توجه داره. در این متد بیمار متوجه میشه که مواقعی وجود دارن که همه چیز اونطور که اون میخواد پیش نخواهد رفت.
درمان دارویی خودشیفتگی
درمان دارویی خاصی برای درمان خودشیفتگی وجود نداره و در صورت مصرف دارو میتونین این دو نکته رو در نظر داشته باشین:
- دارو میتونه به تسکین علائم کمک کنه، اما علل زمینه‌ای رو برطرف نمیکنه.
- برخی از داروها ممکن است عوارض جانبی ناخواسته‌ای ایجاد کنن. پس در صورت مصرف و مشاهده عوارض جانبی بهتره پزشکتون رو مطلع کنین.
بهتره بدونین که درمان دارویی روانی فقط میتونه برای یک اختلالی که ممکنه همراه با اختلال خودشیفتگی داشته باشین مثل اختلال دوقطبی، افسردگی اساسی، یا اختلال اضطراب مفید باشه.
آیا هیچ تست تشخیص خودشیفتگی در روانشناسی وجود دارد؟
پیداکردن آزمون‌های خودشیفتگی آنلاین کار سختی نیست ولی این آزمایش‌ها توسط تحقیقات بالینی پشتیبانی نمیشن. بعضی از این آزمایشات آنلاین ممکنه به اشتباه یه مشکل یا اختلالی رو توی فرد تشخیص بدن که در واقع اونطوری نیست و افراد دارای شرایطی نیستن که تست تشخیص داده. در برخی موارد خیلی از رفتارهایی که به نوعی جزء رفتارهای خودشیفته به نظر میرسن ممکنه دلیل دیگه‌ای پشت رفتارهای فرد باشه و در اصل فرد مبتلا به NPD نباشه. مثلا، گاها ممکنه افسردگی باعث بشه که فرد درگیر مشکلات خودش بشه، و این به اشتباه به عنوان یه خصلت خودشیفتگی به شمار بیاد.
پس توصیه میکنیم به جای جستجوی تشخیص از طریق آزمایش، یا تشخیص فقط بر اساس چند مقاله اینترنتی، به یک پزشک متخصص در رابطه با اختلالات شخصیت مراجعه کنین. کمک گرفتن از یک پزشک دارای مجوز نیز دریافت درمان موثر رو آسون‌تر هم میکنه. یه درمان خودشیفتگی توسط درمانگر مناسب میتونه از یک فرد مبتلا به NPD حمایت کنه تا اثرات شرایط شخصیتی خودش رو درک کنه و به طور پیوسته به سمت رفتارهای سالم‌تر حرکت کنه.
من تا قبل از قضیه دوست خوابگاهیم همیشه فکر میکردم که خودشیفتگی یه اخلاقه و نمیشه عوضش کرد، هرچند که پروسه سختی بود و از قضیه آشنایی دوستم با آقای دکتر روانشناس یکسالی میگذره ولی دوستم خیلی از پروسه درمان و جلساتش با روانشناسش راضیه و من هم حس میکنم خیلی از مسائل رو قبول کرده و در جهت رفع اونها پیش میره. به شما هم توصیه میکنم در صورتی که هر کدوم از اطرافیانتون رو میشناسین که مشکل خودشیفتگی دارن حتما کلینیک بوجیکا رو بهشون معرفی کنین.
مطالب پیشنهادی:
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
نارسیسم ها چه کسانی هستند؟ (علائم و انواع زنان و مردان نارسیست)
دیدگاهتان را بنویسید